Smjernice za implementaciju programa smanjenja štetnih posljedica upotrebe droga u Crnoj Gori predstavljaju referentni konceptualni i praktični okvir za dalji razvoj i unapređenje nacionalne politike i nude preporuke i podršku za održanje postojećih i razvoj inovativnih programa u oblasti smanjenja štete.

To je saopšteno na konsultativnom sastanku na kojem je prezentovan prijedlog javne politike  „Smjernice za implementaciju programa smanjenja štetnih posljedica upotrebe droga u Crnoj Gori“, koji je organizovao NVO Juventas.

Događaj je dio regionalnog SOS projekta, koji implementira NVO CAZAS sa partnerima nevladinim organizacijama Juventas, Crnogorska Fondacija za HIV i virusne hepatitise, Zaštita, Kvir Montenegro i SOS telefon za žene i djecu žrtve nasilja Podgorica, uz podršku Alijanse za javno zdravlje iz Ukrajine i Globalnog fonda za HIV/AIDS, tuberkulozu i malariju.

Savjetnik za javno zdravstveni rad i politike u NVO Juventas, Jovan Dašić, rekao je da četiri decenije nakon što su prijavljeni prvi slučajevi AIDS-a, podaci UNAIDS-a iz ove godine pokazuju da su desetine zemalja postigle, ili premašile ciljeve 90-90-90 za 2020. koje je postavila Generalna skupština Ujedinjenih nacija 2016, što je dokaz da su ti ciljevi bili ostvarivi, a ne samo formalna težnja.

„Dakle, podaci UNAIDS-a pokazuju da su zemlje sa progresivnim zakonima i politikama i snažnim i inkluzivnim zdravstvenim sistemima imale najbolje rezultate u borbi protiv HIV/AIDS-a. U zemljama sa ovakvim odgovorom na HIV, veća je vjerovatnoća da će ljudi koji žive sa HIV-om i koji su riziku od HIV-a imati pristup efikasnim uslugama, koje uključuju testiranje na HIV, PrEP tj. profilaksu prije izlaganja virusu, smanjenje štete, obezbijeđenost terapije za HIV, te kvalitetno praćenje i njegu osoba koje žive sa HIV-om“, pojasnio je Dašić.

Podsjetio je da je jedna od prioritetnih intervencija u oblasti Smanjenje štetnih posljedica nastalih zloupotrebom droga, u Strategiji Crne Gore za sprečavanje zloupotrebe droga 2013 – 2020 podrazumijevala usvajanje mjera za smanjenje štete, i posebno, korištenje opijata agonista u liječenju bolesti zavisnosti.

Izvršna direktorica NVO Juventas, Ivana Vujović, ukazala je da, kada je u pitanju razvijanje programa smanjenja štete kroz javni i nevladin sektor, ta dva kraka podrške nisu dovoljno uvezana, a trebalo bi.

“Postoji veliki potencijal za produbljenje i poboljšanje ove saradnje, jer postoji izgrađeno povjerenje i sa jedne i sa druge strane. Paralelno su se razvijala ova dva kraka i sa jedne strane kroz državne institucije, prije svega domove zdravlja i Klinički centar razvijala se supstituciona terapija za opijate. A kada su u pitanju nevladine organizacije fokus je i dalje vezan za distribuciju sterilnog pribora, špriceva i igala, distribuciju kondoma i lubrikanata, koja je bila povezana sa pružanjem različitih servisa, ali su se vremenom programi koje pružaju nevladine organizavije razvijali u pravcu da se pruži što kompletnija psihosocijalna podrška korisnicima”, objasnila je Vujović.

Smatra da je u određenim sektorima potrebno značajno poboljšati kvalitet usluga koje se pružaju, kao i obuhvat i obim usluga.

“Mislim da je jako važno da se integrisano vrši testiranje u zajednici i na terenu i HIV-a i hepatitisa B i C. U progresivnim zemljama integrisano se vrši i nudi testiranje i na druge seksualno prenosive bolesti”, rekla je Vujović.

Ukazala je da usluge koje se pružaju treba da budu standardizovane u okviru nevladinih organizacija.

“Mi imamo licence za pružanje ovih usluga kroz sistem socijalne zaštite. Nadamo se da će se i zdravstveni sektor otvoriti ka mogućnosti licenciranja servisa zdravstvene zaštite koje pružaju nevladine organizacije. Jedan dio smjernica se odnosi na to koje standarde ovi programi treba da imaju. Smatramo da je potrebno standardizovati i usluge koje se pružaju u javnom sektoru. Treba ih proširiti da bi te usluge bile efikasnije i svrsishodnije”, kazala je Vujović.

Autorka smjernica, Tatijana Đurišić, pojasnila je da se ključna motivacija za prevenciju infektivnih bolesti među osobama koje koriste droge sastoji u tome da je prevencija izvodljiva i efikasna ako se propisno sprovodi, ako se ciljnoj populaciji odgovarajući servisi pruže na adekvatan način, u njihovom okruženju i pravovremeno.

„Smanjenje štete treba shvatiti kao „kombinovanu intervenciju“, sačinjenu od paketa intervencija prilagođenih lokalnom okruženju i potrebama, koji primarni naglasak stavljaju na smanjenje štetnih posljedica upotrebe droga. Takođe su važne i intervencije smanjenja štete za osobe koje ne koriste droge injektiranjem“, rekla je Đurišić.

Prema njenim riječima, sve evropske i međunarodne organizacije i tijela snažno podržavaju smanjenje štete kao efikasan i na dokazima zasnovan pristup prevenciji prenošenja infektivnih bolesti i tretmanu osoba koje koriste droge.

Đurišić je ukazala da je cilj dokumenta da posluži kao referentni konceptualni i praktični okvir za dalji razvoj i unapređenje nacionalne politike na području smanjenja štete od upotrebe droga u Crnoj Gori, u skladu sa postavljenim strateškim ciljevima.

„Specifični ciljevi su da obezbijedimo referentni konceptualni i praktični okvir za dalji razvoj i unapređenje nacionalne politike na ovom području, da damo preporuke i podršku za održanje postojećih i razvoj inovativnih programa u oblasti smanjenja štete, da pružimo i okvir za djelovanje u različitim okruženjima i oblastima smanjenja štete, kao i da promovišemo dostupnost, razvoj i unapređenje postojećih programa i intervencija“, kazala je Đurišić.

Rekla je da prema istraživanju Instituta za javno zdravlje među osobama koje injektiraju droge u Podgorici, 93,5 odsto njih nije dijelilo pribor sa drugim korisnicima prilikom posljednjeg injektiranja droga.

„Vrlo važan nalaz istraživanja je činjenica da je u posljednjih šest mjeseci 99,6 odsto osoba koje injektraju droge nabavljalo sterilnu opremu za injektiranje. Najviše su nabavljali u apotekama, a onda u drop in centrima koje vode Juventas i CAZAS“, navela je Đurišić.

Kazala je da je više od trećine osoba koje injektraju droge u programu supstitucione terapije.

„Više od petine ispitanika je u posljednjih 12 mjeseci izbjeglo da potraži pomoć od zdravstvenih službi zbog straha da će biti diskriminisani ili stigmatizovani. Više od tri četvrtine populacije intravenskih korisnika droga u Podgorici je u posljednja tri mjeseca dobilo neku uslugu u drop in centrima CAZAS-a i Juventasa“, kazala je Đurišić.

Ukazala je da postoji veliki porast – od 12 odsto u odnosu na prethodno istraživanje u prevalenciji Hepatitisa C, što za HIV nije slučaj.

Procijenjeno je da u u Podgorici živi oko 1248 osoba koje injektiraju droge.